مجله ارگونومی

مقدمه: از مفهوم آگاهی موقعیتی در تجزیه‌ و تحلیل رفتار رانندگان مطالعات گذشته استفاده شده است. با این وجود ارتباط بین اجزا آگاهی موقعیتی، عملکرد و توانایی شناختی رانندگان اتوبوس بررسی نشده است. هدف مطالعه حاضر بررسی ارتباط بین توانایی‌های شناختی و آگاهی موقعیتی و عملکرد رانندگان در شبیه‌سازی رانندگی اتوبوس می‌باشد.

روش انجام کار: در مطالعه حاضر 30 راننده حرفه‌ای اتوبوس که دارای مدرک دیپلم و بالاتر بودند، شرکت کردند. از روش SAGAT برای بررسی آگاهی موقعیتی و از آزمون‌های میدان دید مفید، اشکال جای گرفته و حافظه فعال برای اندازه‌گیری توانایی­های شناختی استفاده شد. زمان واکنش ترمز زدن و انحرافات از مسیر رانندگی معیارهای عملکرد رانندگی در این مطالعه بودند.

یافته ها: نتایج ارتباط معناداری بین آگاهی موقعیتی رانندگان در قبل و بعد از شرایط خطرناک نشان دادند. بین ظرفیت حافظه فعال،توجه توزیع شده، توجه انتخابی واشکال جای گرفته با سطح یک آگاهی موقعیتی رابطه معناداری دیده شد. همچنین نتایج این مطالعه بین حافظه فعال، توجه توزیع شده با انحراف از مسیر رابطه معناداری نشان داد.

بحث و نتیجه‌گیری: نتایج نشان داد که در کل آگاهی موقعیتی راننده بعد از شرایط خطرناک افزایش می­یابد. این مطالعه نشان داد که توانایی‌های شناختی تنها سطح یک آگاهی موقعیتی را تحت تأثیر قرار می‌دهند. با توجه به نقش آگاهی موقعیتی در عملکرد رانندگی، نتایج حفظ مسیر نشان می‌دهند که ادراک ممکن است یک عامل کلیدی در عملکرد رانندگی بعد از شرایط خطرناک باشد.

مقدمه: رانندگی یک فعالیت پیچیده است که نیازمند سطوح بالایی از فرایندهای شناختی و حرکتی است. از طرفی فعالیت‌های ثانویه غیردیداری جزء فعالیت‌هایی هستند که بواسطه درگیری‌های شناختی و توجه تقسیم شده، ممکن است عملکرد رانندگی را تحت الشعاع قرار دهند. همچنین محدودیت‌های شناختی مرتبط با افزایش سن، چالش‌های بیشتری را در عملکرد رانندگان سالمند ایجاد می‌کند. این موضوع زمانی اهمیت بیشتری می‌یابد که شاهد افزایش قابل توجه رانندگان سالمند هستیم.

روش‌کار: به منظور بررسی تأثیر فعالیت ثانویه شناختی بر عملکرد رانندگی افراد، دو آزمون جاده‌ای (با و بدون ارائه فعالیت ثانویه شناختی گوش دادن به یک مکالمه ضبط شده) انجام شد. 32 مرد با حداقل سن 65 سال (43/5 = SD، 26/7 = M)، در آزمون‌ها شرکت کردند و متغیرهایی مانند سرعت متوسط رانندگی، مدت زمان رانندگی در محدوده خطر، تعداد سبقت‌ها و تعداد انحرافات جانبی از طریق سیستم رادار و دوربین فیلم برداری اندازه‌گیری شد. اطلاعات بدست آمده بعد از بررسی نرمال بودن توزیع داده‌ها، از طریق آنالیز تی تست جفت شده (paired t-test) و ضریب همبستگی پیرسون مورد بررسی قرار گرفت.

یافته‌ها: سرعت (P = 0/02)، مدت زمان رانندگی در محدود خطر (P = 0/018) و تعداد سبقت (P<0/001) افراد زمانی که درگیر رانندگی دو- وظیفه‌ای بودند، نسبت به رانندگی در شرایط عادی به طور معنی‌داری کاهش یافت. از طرفی میانگین تعداد انحرافات جانبی خودرو افزایش یافت (P<0/001).

نتیجه گیری: با وجود اینکه فعالیت ثانویه شناختی عملکرد رانندگان را تحت تأثیر قرار می‌دهد، رانندگان سالمند به منظور کاهش خطرات رانندگی، از استراتژی‌های جبرانی استفاده می‌کنند.